Γράφει η Φωτεινή Τζουβελέκη,
Οσο βλέπεις το Tik Tok, τόσες περισσότερες stay at home μαμάδες βλέπεις. Και ενώ νομίζεις ότι το φαινόμενο αυτό έχει εξαλείψει το 1970, βλέπουμε, εν ετει 2025, ένα νέο φαινόμενο: αυτό της stay-at- home mom. Με λουλουδατα φορέματα, χαμόγελο στο πρόσωπο και το μωρό στην αγκαλιά της, η νέα εκδοχή της stay at home mom, είναι influencer. Δίνει συμβουλές σε άλλες γυναίκες, από συνταγές μέχρι και γιατί να γίνουν και οι ίδιες stay at home moms. Ομως, ποιες οι φεμινιστικές συνέπειες που δημιουργούν οι stay at home moms?
Από τη μία πλευρά, πρόκειται για μια ενδυναμωτική αφήγηση. Οι γυναίκες αυτές παρουσιάζονται ως εκείνες που επέλεξαν συνειδητά να παραμείνουν στο σπίτι. Όχι επειδή δεν μπορούσαν να εργαστούν, αλλά γιατί προτίμησαν να αφοσιωθούν στην ανατροφή των παιδιών τους, στην οργάνωση του σπιτιού, ακόμα και στη δημιουργία μικρών “οικογενειακών επιχειρήσεων” με έδρα την κουζίνα τους και πρωταγωνιστές τα παιδιά τους. Είναι μια μορφή γυναικείας “επιχειρηματικότητας”, με τη μητρότητα να γίνεται περιεχόμενο και το νοικοκυριό να μετατρέπεται σε brand.
Από την άλλη, όμως, ο φεμινισμός δεν μπορεί να μην θέσει ερωτήματα. Πόσο ελεύθερη είναι πραγματικά αυτή η επιλογή; Ποια κοινωνικά και οικονομικά στρώματα έχουν την πολυτέλεια να τη λάβουν; Και κυρίως: μήπως η μαζική προβολή του μοντέλου της stay-at-home μαμάς ξαναπροτείνει στις νέες γυναίκες ένα ρομαντικοποιημένο ιδεώδες που —πίσω από φίλτρα, vintage ποδιές και αυθόρμητα reels— κρύβει τη σκληρή εργασία της μητρότητας χωρίς αμοιβή, χωρίς κοινωνική αναγνώριση, χωρίς προσωπικό χρόνο; Με influencers που θυμίζουν διαφημίσεις των 50, αναρωτιέσαι πόσο πολύ έχουν αλλάξει τα πράγματα;
Το TikTok δεν είναι μόνο ένας χώρος παραγωγής τάσεων. Είναι και ένας μηχανισμός κανονικοποίησης. Όταν η εικόνα της χαμογελαστής, “τέλειας” μαμάς κυριαρχεί, οι άλλες επιλογές —καριέρα, ανεξαρτησία, μη-μητρότητα— μοιάζουν λιγότερο “σωστές”, λιγότερο ελκυστικές. Οι νέες γυναίκες βομβαρδίζονται με περιεχόμενο που δεν τις ενθαρρύνει να διεκδικήσουν περισσότερα, αλλά να βρουν fulfilment μέσα από την υποχώρηση του εαυτού τους προς όφελος των άλλων. Με influencers όπως η Nara Smith, βλέπεις την γκλαμουροποιηση της «γυναίκας στη κουζίνα» και δαιμονοποίηση της «εργαζόμενης γυναίκας».
Φυσικά, το να είσαι stay-at-home μαμά δεν είναι από μόνο του προβληματικό. Το πρόβλημα αναδύεται όταν παρουσιάζεται ως ο μόνος δρόμος για να είναι μια γυναίκα “καλή”, “πλήρης”, “αληθινή”. Ο σύγχρονος φεμινισμός δεν πρέπει να απορρίψει την εμπειρία της μητρότητας — πρέπει όμως να αναγνωρίσει τις παγίδες του κοινωνικού storytelling γύρω από αυτήν. Η μαμά- influencer δε πρέπει να βλέπει το παιδί της ως μια νέα τεχνική για να boostάρει τον αλγόριθμο της.
Γιατί η ελευθερία δεν είναι απλώς να διαλέγεις — είναι να έχεις εναλλακτικές. Και καμία γυναίκα δεν είναι πραγματικά ελεύθερη όταν η επιλογή της διαμορφώνεται περισσότερο από τα likes, και λιγότερο από τις επιθυμίες της. Είτε αυτή λέγεται mom influencer, είτε τραγουδίστρια, είτε ηθοποιός.
Επιπλέον, η ανάδειξη της stay-at-home μαμάς ως προτύπου μέσα από τα social media συχνά συνοδεύεται από έναν υπόγειο συντηρητισμό, ο οποίος ντύνεται με αισθητική αρτιότητα και νοσταλγία για «παλιές καλές εποχές». Σε αυτήν την αφήγηση, η γυναίκα παρουσιάζεται ως «φύσει» πιο κατάλληλη για το σπίτι, τη φροντίδα και την αυτοθυσία — μια αντίληψη που όχι μόνο αναπαράγει έμφυλα στερεότυπα, αλλά και απομακρύνει τη δημόσια συζήτηση από κρίσιμα ζητήματα, όπως η αναγνώριση της άμισθης οικιακής εργασίας, η ισότητα στις γονικές άδειες ή η ανάγκη για ουσιαστικές κοινωνικές πολιτικές στήριξης των εργαζόμενων μητέρων. Μέσα σε αυτή την αισθητικά άρτια αλλά πολιτικά άβολη σιωπή, το TikTok καταφέρνει να κάνει κάτι εξαιρετικά σύγχρονο: να πουλήσει το παραδοσιακό ως επαναστατικό.
Παράλληλα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε πως πολλές από αυτές τις influencers-μαμάδες παράγουν περιεχόμενο ως μια νέα μορφή εργασίας, κερδίζοντας χρήματα μέσω συνεργασιών, χορηγιών και affiliate links. Δηλαδή, η «παραμονή στο σπίτι» δεν σημαίνει αδράνεια· σημαίνει εργασία, απλώς σε άλλη μορφή — λιγότερο θεσμική, περισσότερο αόρατη. Η ειρωνεία είναι πως ενώ φαινομενικά απορρίπτουν το μοντέλο της καριερίστας, στην πραγματικότητα δημιουργούν μια εναλλακτική “καριέρα”, η οποία όμως εξακολουθεί να βασίζεται στην εμφάνιση, την οικειότητα και την κατανάλωση. Έτσι, το αφήγημα περί επιστροφής στην “αυθεντική” μητρότητα αποδεικνύεται σύνθετο: είναι ταυτόχρονα ένα κίνημα αυτοδιάθεσης και ένα νέο, ψηφιακό καλούπι.
Τελικά, το φαινόμενο της stay-at-home mom στο TikTok δεν είναι απλώς μια αθώα τάση, αλλά ένας καθρέφτης των αντιφάσεων της εποχής μας: σε έναν κόσμο που διακηρύσσει την πρόοδο και την ισότητα, οι γυναίκες καλούνται να ξαναφορέσουν —με πιο μοντέρνο ύφος— ρόλους του παρελθόντος. Η διαφορά είναι πως σήμερα, το κάνουν υπό το βλέμμα χιλιάδων ακολούθων, με την πίεση να δείχνουν ευτυχισμένες, δημιουργικές, γεμάτες νόημα. Το τίμημα; Η αίσθηση ότι αν δεν ζεις τη “σωστή” μητρότητα —όπως προβάλλεται στην οθόνη— τότε κάτι πάει στραβά με σένα. Και αυτή η εσωτερίκευση της αποτυχίας, αυτός ο σιωπηλός ανταγωνισμός ανάμεσα στις γυναίκες, είναι ίσως η πιο ύπουλη συνέπεια όλων.
