Συντάξεις: Σε τροχιά ριζικών αλλαγών εισέρχεται η Ευρώπη ως απάντηση στη δημογραφική κρίση, με τη Δανία να ανοίγει πρώτη τον δρόμο, αυξάνοντας το γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στα 70 έτη.
Συντάξεις: Έρχεται απόφαση… σοκ
Η απόφαση αφορά όλους όσοι είναι σήμερα 55 ετών και κάτω, προκαλώντας ήδη έντονες κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις, τόσο εντός της χώρας όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το παράδειγμα της Δανίας αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τις εξελίξεις και στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., οι οποίες παρακολουθούν στενά τις αλλαγές ενόψει της ραγδαίας γήρανσης του πληθυσμού και της διαρκούς μείωσης της γεννητικότητας.
Ήδη, μελέτες οργανισμών όπως η Eurostat, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ΟΟΣΑ χτυπούν καμπανάκι, προβλέποντας πως από το 2027, τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα συνδεθούν με το προσδόκιμο ζωής.
Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, από το 2027 τα όρια ηλικίας θα επανεξετάζονται ανά τριετία και θα προσαρμόζονται αναλόγως με τις αυξομειώσεις στο προσδόκιμο ζωής μετά το 65ο έτος. Για παράδειγμα, το προσδόκιμο για τους άνδρες στα 65 χρόνια αναμένεται να αυξηθεί από 18,7 έτη το 2022 σε 23,9 έτη το 2070, ενώ για τις γυναίκες από 21,7 σε 26,7 έτη.
Η Ελλάδα θα κληθεί να πάρει αποφάσεις στο τέλος του 2026, όταν και θα εξεταστεί αν απαιτείται αύξηση των ορίων ηλικίας από την 1η Ιανουαρίου 2027.
Η χώρα ήδη διαθέτει νομοθετικό μηχανισμό, βάσει του οποίου η ηλικία συνταξιοδότησης μπορεί να αναπροσαρμόζεται ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής, κάθε τρία χρόνια.
Παρότι οι αναπροσαρμογές για το 2021 και το 2024 δεν υλοποιήθηκαν – λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας – το 2027 αποτελεί ορόσημο για την επανεκκίνηση της διαδικασίας.
Τα τρία κρίσιμα μεγέθη που δείχνουν αύξηση των ορίων ηλικίας:
Οι αποφάσεις για ενδεχόμενες αλλαγές στα όρια συνταξιοδότησης θα βασιστούν κυρίως σε τρεις βασικούς δημογραφικούς δείκτες:
Ο δείκτης εξάρτησης: Ο λόγος ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον ενεργό πληθυσμό φτάνει πλέον το 60%, από 39% που ήταν πριν λίγα χρόνια.
Ο δείκτης γήρανσης: Αντιστοιχούν 170 ηλικιωμένοι σε κάθε 100 άτομα εργάσιμης ηλικίας, καταδεικνύοντας την αδυναμία ανανέωσης του πληθυσμού.
Ο δείκτης γονιμότητας: Παρά τη μικρή βελτίωση από 1,3 παιδιά ανά γυναίκα το 2018 σε 1,5 το 2022, ο αριθμός παραμένει πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης των γενεών (2,1). Το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων είναι σταθερά αρνητικό και διπλασιάστηκε σε πέντε χρόνια, φτάνοντας τις -64.706 καθαρές απώλειες πληθυσμού το 2022.
Ποιο μοντέλο θα ακολουθήσει η Ελλάδα;
Ο ΟΟΣΑ εξετάζει διάφορα μοντέλα σύνδεσης του προσδόκιμου ζωής με την ηλικία συνταξιοδότησης, τα οποία μπορεί να ακολουθήσει και η Ελλάδα:
Αναλογία 1:1: Για κάθε 1 έτος αύξησης του προσδόκιμου, τα όρια ηλικίας αυξάνονται κατά 1 έτος.
Αναλογία 2/3: Αύξηση κατά 8 μήνες για κάθε 12 μήνες αύξησης στο προσδόκιμο.
Αναλογία 1/3: Αύξηση 4 μηνών για κάθε 1 έτος προσδόκιμου.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η ΕΛΣΤΑΤ εκτιμά ότι έως το 2030, το προσδόκιμο ζωής στους άνδρες άνω των 65 ετών θα ανέλθει στα 20 έτη, ενώ στις γυναίκες στα 22,9 έτη. Αν η κυβέρνηση επιλέξει το σενάριο του ΟΟΣΑ με αναλογία 1:1, τα γενικά όρια συνταξιοδότησης θα αυξηθούν αυτόματα, ανά τριετία, ξεκινώντας από την 1η Ιανουαρίου 2027.
Η διαδικασία θα επαναλαμβάνεται σε κάθε τριετία – επόμενοι σταθμοί το 2029 για αποφάσεις που θα ισχύσουν από το 2030, και στη συνέχεια το 2033, κ.ο.κ.
Η απειλή για το ασφαλιστικό σύστημα
Ο δημογραφικός εκτροχιασμός έχει ήδη αρχίσει να πλήττει σοβαρά το ασφαλιστικό σύστημα. Η αναλογία συνταξιούχων προς ασφαλισμένους βρίσκεται σήμερα στο 1 προς 1,66 – δηλαδή για κάθε 100 συνταξιούχους υπάρχουν 166 ασφαλισμένοι που στηρίζουν το σύστημα. Ωστόσο, μέχρι το 2040 η αναλογία αυτή αναμένεται να συρρικνωθεί στο 1 προς 1,25, κάτι που προμηνύει σοβαρές προκλήσεις για τη βιωσιμότητα των ταμείων.
